Instytut Odpowiedzialnych Finansów (IOF) i Fundacja Przyjazny Kraj przedstawiają raport „Zagrożenia nadmiernego długu publicznego”. W związku z kryzysem gospodarczym wywołanym przez skutki COVID-19, w wielu krajach, w tym w Polsce, wprowadzono pakiety antykryzysowe, finansowane w przeważającej mierze z bezprecedensowej emisji długu publicznego. Według prognoz Komisji Europejskiej łączny dług publiczny w UE-27 w relacji do PKB wyniesie na koniec 2021 r. około 95%. To znacząco więcej niż 60-procentowy próg, którego nieprzekraczanie jest wymagane od państw członkowskich w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Politycy najczęściej doskonale zdają sobie sprawę z zagrożeń szybko narastającego długu, ale mimo to, mając najwyżej kilkuletnią perspektywę rządzenia, znajdują sposoby, aby podporządkować politykę fiskalną doraźnym celom politycznym.
Do jakiego stopnia państwo może bezkarnie brnąć w dług? Jakie skutki może mieć nadmierne zadłużenie i prowadzenie populistycznej polityki „życia na kredyt”? Co grozi gospodarce i społeczeństwu, gdy państwo staje na granicy bankructwa? Dlaczego doświadczenia zbankrutowanej Grecji powinny być przestrogą? Jak odpowiedzialnie prowadzić finanse państwa? – na te i wiele innych pytań związanych z długiem publicznym odpowiadają: Sławomir Dudek, Ludwik Kotecki i Paweł Wojciechowski, autorzy raportu „Zagrożenia nadmiernego długu publicznego” przygotowanego przez Instytut Odpowiedzialnych Finansów w partnerstwie i ze wsparciem Fundacji Przyjazny Kraj.
Raport przedstawia problematykę długu publicznego, czynniki jego wzrostu i stabilności, ale również zagrożenia wynikające z nadmiernego poziomu, w końcu konsekwencji doprowadzenia do sytuacji, w której kontrola nad dynamiką długu zostaje utracona i dochodzi do kryzysu zadłużenia. W raporcie przedstawiono wiele aspektów długu publicznego, argumenty zwolenników zadłużania się przez państwa i argumenty ekspertów zalecających ostrożność; dynamikę kryzysów zadłużenia i dynamikę wychodzenia z sytuacji kryzysowych; konsekwencje wpadnięcia w spiralę zadłużenia i konsekwencje nieprzejrzystości finansów publicznych. Autorzy opisują także obecną sytuację finansów publicznych w Polsce oraz przedstawiają rekomendacje, aby nie doszło do nadmiernego zadłużenia, czyli groźby utraty przez państwo zdolności obsługi długu, zapaści gospodarczej i kryzysu społecznego.
Raport do bezpłatnego pobrania: www.przyjaznykraj.pl lub Tu!
– Dziś naturalną pokusą jest tanie zadłużanie się. Cały świat się zadłuża, czemu sprzyjają niskie stopy procentowe i coraz szersze stosowanie niekonwencjonalnej polityki pieniężnej, która polega m.in. na skupowaniu państwowych aktywów przez banki centralne. Jeśli dojdzie do kryzysu zaufania inwestorów co do zdolności obsługiwania długów, to jak zwykle bywa, pierwszymi ofiarami mogą się okazać tzw. rynki wschodzące, do których zalicza się Polska – przestrzegają autorzy raportu.
Na szybko rosnący dług w Polsce wskazuje również Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który w najnowszym raporcie szacuje, że zadłużenie Polski w latach 2019–2022 przyrośnie aż o 43,1% w złotych (40,9% w dolarach), czyli w tempie znacznie szybszym niż średnio na świecie (33,8%) i wzrośnie aż o 451 mld zł w 2022 r.
Trudna sytuacja związana z pandemią, która nie jest jeszcze za nami, uzasadnia przyjmowanie optyki finansów publicznych charakterystycznej dla czasów kryzysowych. Nie oznacza to jednak, że nie powinniśmy już dziś myśleć o konsekwencjach wzrostu długu, nawet jeśli stopy procentowe są historycznie na bardzo niskim poziomie, koszty obsługi długu niskie, a rynki nie dostrzegają zagrożeń dotyczących stabilności finansów państwa – uważają autorzy raportu. Ich zdaniem pozycja takich krajów jak Polska na rynkach finansowych jest wciąż dalece inna niż wielu krajów rozwiniętych, które mogą pozwolić sobie na długofalowo niski deficyt i utrzymać stabilny poziom zadłużenia. Ostrożność nakazuje, by przewidywać, że koszty pożyczania mogą wzrosnąć, w pierwszej kolejności i bardziej na rynkach wschodzących, do których wciąż jesteśmy zaliczani. Doświadczenie pokazuje, że sentyment na rynkach może zmieniać się na gorsze bardzo szybko. Nawet jeśli ktoś uważa, że dzisiaj to ryzyko jest niewielkie, to musi wiedzieć, że wysokie koszty nie tylko kryzysu niewypłacalności, ale koniecznych programów dostosowawczych są horrendalne. Dlatego też przewidujący gospodarz powinien wykupić polisę ubezpieczeniową, tj. obniżać oczekiwania na wydatki publiczne, sam deficyt publiczny i dług publiczny, zwiększać przejrzystość i jawność finansów publicznych, a ryzyko będzie znacząco redukowane.
Instytut Odpowiedzialnych Finansów, misją i głównym celem Instytutu Odpowiedzialnych Finansów (IOF) jest dążenie do życia w świecie, w którym instytucje finansowe (prywatne i publiczne) służą podnoszeniu poziomu życia współczesnego społeczeństwa bez pomnażania zagrożeń dla przyszłych pokoleń. Naszym dążeniem jest informowanie, inspirowanie i promowanie standardów ograniczających nieodpowiedzialne zachowania oraz propagowanie zasad i reguł odpowiedzialnych finansów w sektorze bankowym, ubezpieczeniowym i inwestycyjnym oraz w sektorze publicznym.
Fundacja Przyjazny Kraj powołana w 2013 roku przez prywatnych fundatorów, jest organizacją pozarządowa, która w celach statutowych posiada m.in. prowadzenie badań i analiz dotyczących systemów regulacyjnych i ekonomicznych, promowanie wolności gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości, działalność edukacyjną, podejmowanie działań wspierających rozwój aktywności obywatelskiej i społecznej, wzrost efektywności działania instytucji państwowych i samorządowych.
